Stroynowski (Strojnowski) Hieronim, h. Strzemię, w zakonie Hieronim od św. Bernarda (1752–1815), pijar, prawnik, ekonomista, profesor Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego, rektor Uniwersytetu Wileńskiego, biskup wileński.
Ur. 20 IX w Chodaczkowie koło Tarnopola (woj. ruskie), był synem Benedykta, cześnika nurskiego, i Marianny z Brodzkich (Brockich), która następnie wyszła za mąż za Macieja (Mateusza) Paszkowicza (wg innej wersji: Paszkowskiego-Laudańskiego), rzekomego stolnika inowrocławskiego. Miał braci: Waleriana (zob.), Ignacego i Józefa, szambelana od r. 1785, oraz siostrę Annę.
Początkową edukację odebrał S. w domu rodzinnym. W r. 1760 oddano go na naukę do kolegium pijarskiego w Złoczowie. Dn. 15 VIII 1766 wstąpił do zgromadzenia pijarów i po dwuletnim nowicjacie w Podolińcu na Spiszu złożył 30 I 1768 śluby zakonne. Następnie rozpoczął tamże trzyletnie zakonne studia profesorskie – humaniorów (1768–9); uczył go m.in. Onufry Kopczyński. Po ukończeniu dwuletniego kursu filozofii w profesorium rzeszowskim i zdaniu w maju 1771 publicznego egzaminu odbył w l. 1772–3 praktyki nauczycielskie w kolegiach pijarskich w Złoczowie i Międzyrzecu Koreckim. Jako wyróżniający się kandydat na nauczyciela szkół pijarskich został skierowany do pracy w warszawskim Collegium Nobilium; w l. 1774–8 uczył tam w infimie, a następnie, do r. 1780, w klasach wyższych logiki, geometrii, nauki moralnej i prawa. Był jednym z pierwszych w Polsce nauczycieli, wykładających w języku polskim nowe dyscypliny: prawo natury, prawo narodów i ekonomię polityczną. Materiały do wykładów zebrał ok. r. 1780 w skrypcie Zbiór prawa I. Przyrodzonego, II. Politycznego, III. Narodów (B. Narod., rkp. II 6844). W l. 1775–6 uzupełnił zakonne studia teologiczne w Studium Teologii Spekulatywnej przy kolegium pijarskim w Krakowie. W r. 1776 otrzymał w Warszawie święcenia kapłańskie z rąk bp. koadiutora kijowskiego Kaspra Cieciszowskiego.
Sukcesy pedagogiczne S-ego w Collegium Nobilium, a zwłaszcza popularyzowanie przez niego francuskiego fizjokratyzmu, sprawiły, że w r. 1780 KEN, w porozumieniu z rektorem Akad. Wil. Janem Chevalierem, oddelegowała go do pracy w tej uczelni, przekształcanej właśnie w Szkołę Główną W. Ks. Lit.; powierzono S-emu nowo utworzoną, a pierwszą w Rzpltej, Katedrę Prawa Natury i Ekonomii Politycznej. Zapewne z powodu trwającej reformy uczelni, śmierci Chevaliera i braku słuchaczy podjął S. zajęcia dopiero wiosną 1781. W Wilnie wstąpił do wolnomularstwa; już t.r. był jałmużnikiem loży «Gorliwy Litwin» oraz sekretarzem Rady wolnomularstwa wileńskiego. W maju, z inicjatywy KEN i przy aprobacie nowego rektora Marcina Poczobuta Odlanickiego, został oddelegowany do Krakowa jako opiekun (prefekt) młodzieży z W. Ks. Lit., która miała przygotowywać się do zawodu nauczycielskiego w Seminarium Kandydatów do Stanu Akademickiego. Pobyt w Krakowie wykorzystał na dalszą edukację teologiczną i prawniczą; 1 VII 1782 uzyskał stopnie doktora teologii oraz doktora prawa kanonicznego, otrzymał też doktorat z prawa świeckiego. Zawarł znajomość z autorami zajmującymi się fizjokratyzmem i prawem natury, m.in. Hugonem Kołłątajem, Antonim Popławskim i Bonifacym Garyckim. Latem 1783 wrócił do Wilna, po czym rozpoczął wykłady z prawa i ekonomii; na ich inaugurację wygłosił 29 XI t.r. Mowę o nieszczęśliwych skutkach dla ludzi i narodów z powodu nieznajomości praw naturalnych (nie wiadomo, czy ukazała się drukiem). W wykładach opierał się na swym skrypcie Zbiór prawa…, lecz dzięki kontaktom z innymi zwolennikami fizjokratyzmu oraz lekturze rękopisów ucznia F. Quesnay’a – P. Duponta de Nemours (m.in. udostępnionej zapewne przez podkanclerzego lit. Joachima Chreptowicza „La table raissonnée des principes d’économie politique”) znacznie go przerobił, usystematyzował i przygotował do druku. Wspomagany uwagami członka KEN, J. Chreptowicza, po pochlebnych recenzjach Dawida Pilchowskiego, Tomasza Husarzewskiego i Wilhelma Kalińskiego, opublikował tę pracę pt. Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów (Wil. 1785–6, wyd. 2, Wil. 1791, wyd. skrócone, Wil. 1805 i W. 1805 oraz dwukrotne przedruki bez zgody autora, W. 1805, przekł. rosyjski W. Anastasiewicza, Pet. 1809). S. przyswajał nauce polskiej osiągnięcia filozofów francuskich. W zakresie etyki głosił pogląd o pochodzeniu praw naturalnych od Boga jako Stwórcy; uważał, że porządek moralny należy oprzeć na obserwacjach porządku naturalnego. W przeciwieństwie do współczesnych mu polskich myślicieli nie wiązał wolności z ustrojem politycznym; uprzywilejowanie jednych kosztem drugich było, wg niego, skutkiem przemocy i niesprawiedliwości. Prawa polityczne w państwie winny być w jasny sposób określone w ustawie rządowej (konstytucji), która powinna zabezpieczać: własność i wolność obywateli, rozdzielać kompetencje władz (prawodawczej, wykonawczej i sądowniczej), zapewniać edukację dla wszystkich grup społecznych i określać działanie poszczególnych instytucji państwa oraz ustanawiać panującego. Sformułował podstawowe powinności narodu: posłuszeństwo władzy i płacenie podatków. Zgodnie z doktryną fizjokratów uważał, że «produkt czysty» powstaje jedynie w rolnictwie. Od r. 1785 był S. prefektem seminarium dla kandydatów na nauczycieli, utworzonego w Wilnie na wzór zakładu krakowskiego. W lipcu r.n., w zastępstwie Pilchowskiego, przeprowadził w tym mieście wizytację szkół podwydziałowych.
W r. szk. 1787/8 uzyskał S. urlop i we wrześniu 1787 udał się na kurację do Włoch. Pobyt, szczególnie we Florencji, Neapolu i Rzymie, wykorzystał dla zapoznania się z nauką włoską, m.in. dorobkiem C. Beccarii, G. Filangieriego i A. Fabroniego. Wpływ nurtu humanitarnego w prawodawstwie karnym uwidocznił się potem w jego dorobku legislacyjnym. Uzyskał członkostwo Akad. florenckiej (6 X 1787) i Akad. arkadyjskiej w Rzymie (1788), miał audiencję u papieża Piusa VI. Pozostawał wówczas w trudnej sytuacji finansowej, toteż rektor Poczobut zorganizował przyjacielską składkę, przesłaną do Rzymu wiosną 1788. Latem t.r. wrócił S. do Wilna. Dn. 5 X 1789 wygłosił Mowę przy rozpoczęciu dwuletniego kursu nauki prawa przyrodzonego (którą opublikowano staraniem KEN, Wil. 1790). Zaangażowany przez KEN w r. 1789 do pracy nad udoskonalaniem obowiązujących od r. 1783 „Ustaw” szkolnych, pracował nad redakcją nowych „Ustaw”, które weszły w życie w r. 1790. Przyczynił się do wyłączenia szkół pijarskich spod wizytacji Szkół Głównych: Koronnej i Litewskiej, pracował też przy redakcji nowych podręczników szkolnych. Przebywał z Poczobutem w Warszawie, gdzie obaj zabiegali w KEN o zwiększenie budżetu Szkoły Głównej W. Ks. Lit. i o zrównanie pensji profesorów obu kolegiów, moralnego i fizycznego. W r. 1790 za zgodą władz kościelnych wystąpił ze zgromadzenia pijarskiego i przeszedł do stanu kapłanów diecezjalnych; został wówczas kanonikiem kijowskim.
Podczas trwających obrad Sejmu Wielkiego S. jako znany prawnik został zaangażowany do prac legislacyjnych. W obowiązkach na uczelni zastąpił go wtedy Szymon Malewski. Współpracując z Deputacją Konstytucyjną S., zdaniem niektórych historyków (A. Jobert), przygotował ostatni rozdział (XI) „Projektu do formy rządu”, pt. „Stopnie i warunki urzędów w Rzeczypospolitej” (1790). Następnie przygotował projekt uchwalonego 17 V 1791, już po „Ustawie Rządowej” z 3 V t.r., prawa „O sądach sejmowych”; autorstwo S-ego potwierdził poseł Pius Kiciński w „Głosie” z 10 X. S. wstąpił do Zgromadzenia Przyjaciół Ustawy Rządowej 3 Maja, które zainaugurowało działalność 21 V. W czerwcu przyjął zaproszenie do pracy w powołanej 28 VI Deputacji Kodyfikacyjnej, której zadaniem było opracowanie nowego kodeksu prawa cywilnego i kryminalnego dla Rzeczypospolitej oraz związanych z nim procedur (tzw. Kodeksu Stanisława Augusta); W Wilnie, na publicznym posiedzeniu Szkoły Głównej, wygłosił 1 VII Mowę […] o Konstytucji Rządu ustanowionej dnia trzeciego i piątego maja roku 1791, która «wielbiła Konstytucję bezwzględnie». Król Stanisław August Poniatowski nakazał niezwłoczne wydrukowanie Mowy, aby «nie tylko powszechnie od wielości czytelników odebrała pochwały, ale i stała się tak powszechnie użyteczną jaka jest w swojej istocie dobrą» (list do S-ego z 26 VII w B. Czart.: rkp. IV 736). Deputacja Kodyfikacyjna obradowała w Warszawie od 1 IX, w związku z czym KEN udzieliła S-emu urlopu od prac na katedrze i obowiązków prefekta. S. przygotował generalny podział kodeksu cywilno-kryminalnego, projektując tym samym układ nowego zbioru praw, a także plan podziału pierwszej jego części (Księgi I „O własności i należytości”) oraz wprowadzenie do jej ósmego rozdziału („O porządku sukcesji”). Pełnił często rolę pośrednika między obradującymi osobno deputowanymi z Korony i W. Ks. Lit., przyczyniając się do ujednolicenia projektów. Jego wkład do dzieła legislacyjnego Sejmu Wielkiego spotkał się z uznaniem króla, który pod koniec r. 1791 lub na początku r.n. odznaczył go Medalem Merentibus.
Pod koniec r. 1792 lub na początku r. 1793, przy wsparciu Adama Kazimierza Czartoryskiego, otrzymał S. probostwo w Korcu (na Wołyniu), a 4 III t.r., dzięki protekcji bp. wileńskiego Ignacego Massalskiego, wydana została bulla papieska, zezwalająca scholastykowi kapit. wileńskiej Józefowi Leonowi Łopacińskiemu na przybranie S-a za koadiutora. Wraz z rektorem Poczobutem przebywał S. od 25 VI w Grodnie, gdzie wspólnie z przedstawicielami Szkoły Głównej Kor. (m.in. z Janem Śniadeckim) bronił na sejmie funduszy edukacyjnych i dotychczasowych „Ustaw”; ich dziełem było „pro memoria” z 30 VI do marszałka sejmu Stanisława Bielińskiego oraz przedstawione 10 VII «Od Szkół Głównych Koronnej i Litewskiej do Stanów Najjaśniejszej Rzeczypospolitej przełożenie i prośby», a w końcu wniesienie w październiku pod obrady projektu «całość funduszu edukacyjnego», znoszącego m.in. wprowadzony przez rządy targowickie podział KEN na dwie odrębne komisje. Gdy na mocy konstytucji sejmu grodzieńskiego 24 XI przywrócono KEN, S. został wybrany na jej członka. Na posiedzeniu 16 XII KEN powierzyła mu ocenę raportu pijarów prowincji kor. o stanie szkół pozostających pod ich dozorem, a na posiedzeniu 16 I 1794 ocenę raportu z wizytacji szkół kor. oraz przygotowanie na jej podstawie instrukcji dla przyszłych wizytatorów. Na sesji KEN 20 II t.r. został S. przeniesiony na emeryturę; związane z tym uposażenie (4 tys. złp. zamiast dotychczasowych 6 tys. złp.) przyznano mu od 1 X 1793, prosząc go jednak o kontynuowanie wcześniejszych zadań. S. był obecny na ostatnim posiedzeniu KEN 10 IV 1794 w Warszawie. Zapewne był świadkiem insurekcji 17 i 18 IV t.r. i być może przebywał w Warszawie jeszcze w grudniu; 4 XII król odznaczył go Orderem św. Stanisława. Dn. 2 X 1795 został S. przyjęty przez kapit. wileńską jako koadiutor Łopacińskiego, a 9 XI t.r. kapituła powierzyła mu wizytację seminarium diecezjalnego. Pod koniec t.r. został powołany przez bp. inflanckiego Jana Nepomucena Kossakowskiego do organizowanego konsystorza inflanckiego, a wiosną 1796 do grupy redagującej katechizm diecezjalny (prawdopodobnie niewydany).
W okresie porozbiorowym poświęcił się S. sprawom edukacji publicznej oraz ratowaniu zagrożonej po upadku Rzpltej uczelni wileńskiej. Wspierał dotychczasowego rektora Poczobuta w jego staraniach o zgodę Rosjan na wznowienie działalności uczelni (nastąpiło to jesienią 1796) i uzyskania potwierdzenia dla Wszechnicy ze strony cara Pawła I; car 12 VII 1797 zatwierdził nową organizację uczelni, nazywanej odtąd Szkołą Główną Wileńską, pozbawiając ją zwierzchnictwa nad szkołami niższego szczebla. Z ramienia kapituły S. omawiał z bp. Kossakowskim sprawę powitania jadącego z Grodna do Petersburga Stanisława Augusta i 20 II t.r., podczas krótkiej wizyty króla na uczelni wręczył mu egzemplarz swej Nauki prawa przyrodzonego; z tej okazji wygłosił Mowę przy ofiarowaniu dzieła swego […] do biblioteki [...] Stanisławowi Augustowi odwiedzającemu Akademię w Wilnie (prawdopodobnie Wil. 1797, wyd. 2, Wil. 1802). W r. 1797 został proboszczem kościoła akademickiego św. Jana w Wilnie. W l. 1798–9 sprawował funkcję prezesa Koła Duchownego Trybunału Lit. Dn. 27 II 1798 wszedł do komisji powołanej do dopilnowania ukończenia odbudowy wileńskiej katedry.
W utworzonej 23 VIII 1797 przez gubernatora lit. N. Repnina Komisji Edukacyjnej Lit. (KEL), działającej pod przewodnictwem Kossakowskiego (wówczas już bp. wileńskiego), znalazł się także S. Razem z Poczobutem byli oskarżani przez KEL przed kolejnymi gubernatorami o sabotowanie decyzji władz rosyjskich. Kiedy 1 VI 1799 podał się do dymisji podupadający na zdrowiu rektor Poczobut, zorganizowanie wyboru nowego rektora stało się okazją do ograniczenia przez gubernatora autonomii uczelni i odebrania jej prawa do elekcji rektora. Profesorom pozwolono jedynie wytypować trzech kandydatów, spośród których rektora miał wyznaczyć gubernator. S., przedstawiony jako jeden z kandydatów (zarazem cieszący się największym poparciem środowiska), został zaakceptowany przez gubernatora i 4 VII t.r. rozpoczął urzędowanie. Jesienią 1799, gdy KEL zażądała rewizji „Ustaw” z r. 1790 i zmierzała do zorganizowania uczelni na wzór szkół w Rosji, S. zdołał uzyskać zgodę władz rosyjskich na utworzenie deputacji, mającej wypracować rozwiązanie kompromisowe (wobec rozbieżności stanowisk zadanie to nie powiodło się). W odpowiedzi na przedstawiony przez KEL następnemu gubernatorowi M. Kutuzowowi projekt zmian statutu Szkoły Głównej Wileńskiej, S. przekazał gubernatorowi stanowisko Rady uczelni z 14 I 1800. Powołując się na potwierdzenie praw i przywilejów szkoły przez cara Pawła I podczas jego wizyty w Wilnie w maju 1797, przekonywał gubernatora, że żądania KEL, by ustanowić pośredniczącego między radą uczelni a KEL dyrektora uniwersytetu spowodują dezorganizację uczelni i pociągną znaczne wydatki. Zanosząc skargi na KEL, uważał, że lepszym wyjściem będzie jej likwidacja i podporządkowanie uczelni bezpośrednio gubernatorowi. Dodatkowym zagrożeniem dla Szkoły Głównej stały się działania cieszących się poparciem Pawła I jezuitów, którzy w granicach Rosji przetrwali kasatę i zabiegali o odzyskanie szkół lit., w tym akademii w Wilnie. Jezuita połocki G. Gruber na początku r. 1800 nakłonił cara, by wszystkie szkoły na Litwie oddać temu zakonowi. Wiosną t.r. we współpracy z gubernatorem rozpoczął Gruber w Wilnie przygotowania do planowanego na 1 V 1801 przejęcia przez jezuitów Szkoły Głównej. Gdy uzyskał zgodę na zajęcie budynków uniwersyteckich, S. sprzeciwił się temu i mimo zakazu zbiorowych petycji, wystosował apel do cara o zachowanie Szkoły w jej dotychczasowej postaci. W rezultacie, z rozkazu cara 14 I t.r. został aresztowany i osadzony na dwa tygodnie o chlebie i wodzie w wileńskim klasztorze Dominikanów. Śmierć Pawła I (z 23 na 24 III) i wstąpienie na tron Aleksandra I, odsunęły zagrożenie dla uczelni.
Z okazji uroczystości, zorganizowanych w Wilnie dla uczczenia koronacji nowego cara, S. wygłosił i opublikował Mowę na obchód koronacji cesarza Aleksandra I mianą 29 września 1801 (Wil. 1801); dał w niej wyraz nadziejom, jakie z osobą sympatyzującego z Polakami i oświeconego monarchy łączyło społeczeństwo, zwłaszcza ludzie nauki i kultury. Wiosną 1802, z inicjatywy Adama Jerzego Czartoryskiego, został S. zaproszony do Petersburga, by wziąć udział w pracach nad reformą szkolnictwa w Cesarstwie Rosyjskim. Przed wyjazdem wysłał list do Aleksandra I, w którym m.in. prosił o względy dla wileńskiej uczelni. Wilno opuścił 6 V t.r. i do czerwca 1803 przebywał w Petersburgu, współpracując z A. J. Czartoryskim oraz Tajnym Komitetem i Min. Oświecenia Publicznego, kierowanym przez ministra P. Zawadowskiego nad reformą edukacji rosyjskiej, opartą na polskich doświadczeniach KEN. Opracował schemat organizacyjny dla reformowanego szkolnictwa oraz najważniejsze akty prawne regulujące jego funkcjonowanie. Zarówno przedstawiony 4 X 1802 i życzliwie przyjęty na posiedzeniu Tajnego Komitetu projekt „O zasadach publicznego oświecenia w Rosyjskim Imperium”, jak i zatwierdzone 24 I 1803 „Tymczasowe przepisy oświecenia publicznego”, wprowadzające nową organizację szkolnictwa, a także przyjęta 5 V t.r. „Instrukcja dla wizytatorów” zostały przygotowane osobiście przez S-ego, bądź pod jego kierownictwem; S. na bieżąco informował o wszystkim A. J. Czartoryskiego. Projekty te w poważnym stopniu uwzględniały interesy szkolnictwa polskiego na dawnych ziemiach Rzpltej i przyczyniły się do zachowania jego wysokiej pozycji. Przychylność Aleksandra I oraz wpływy A. J. Czartoryskiego wykorzystał S. zabiegając jako rektor o rozwój Szkoły Głównej Wileńskiej. Przy jego udziale opracowano statut, ratyfikowany przez cara 18 V, pt. „Ustawy czyli ogólne postanowienia Imperatorskiego Wileńskiego Uniwersytetu i szkół jego wydziału”. Dzięki przeszczepieniu na grunt rosyjski przez S-ego i A. J. Czartoryskiego wzorów organizacyjnych KEN przywrócono w nim zwierzchność uczelni nad szkołami niższego szczebla. Zreformowanemu uniwersytetowi przyznano znaczne fundusze. W czasie pobytu w Petersburgu S. pomagał A. J. Czartoryskiemu w pracach nad raportem o katolickich seminariach duchownych w Rosji; raport przedstawiono 19 IV, a do niego dołączono projekt utworzenia przy Uniw. Wil. centralnego seminarium dla duchowieństwa katolickiego z całego cesarstwa, finansowanego ze środków kościelnych. S. zamierzał nadać seminarium charakter elitarny i kształcić w nim duchownych, przeznaczonych na wyższe stanowiska w Kościele, co stało się powodem sprzeciwów profesorów z innych seminariów. Dn. 18 VII Aleksander I nakazał realizację projektu; S. został przewodniczącym komitetu, działającego od 13 X, dla utworzenia Seminarium Głównego przy Uniw. Wil. Prezes Kolegium Duchownego Rzymskokatolickiego w Petersburgu. Arcybp Stanisław Bohusz Siestrzeńcewicz sprzyjał planom utworzenia seminarium, ale wobec trudności ze znalezieniem gmachu, zredagowaniem statutu oraz ustaleniem relacji seminarium z Uniwersytetem i biskupstwem wileńskim, prace przeciągnęły się na kilka lat.
W r. 1803, po śmierci Łopacińskiego, postąpił S. na scholasterię katedry wileńskiej. T.r. został wybrany na rektora Uniw. Wil. na następną kadencję. Prowadził szeroką korespondencję w różnych sprawach uczelni, m.in. z Kołłątajem, Tadeuszem Czackim (z którym był spowinowacony) oraz Tow. Przyjaciół Nauk. Ówczesne plany edukacyjne Czackiego, który zamierzał zorganizować na Wołyniu silny ośrodek naukowy, zapoczątkowały niechęć oraz rywalizację między wileńskim środowiskiem uniwersyteckim z S-m na czele, a twórcami gimnazjum w Krzemieńcu, Czackim i Kołłątajem. Współpracując z A. J. Czartoryskim, od r. 1803 kuratorem Wileńskiego Okręgu Naukowego, realizował S. rozbudowę uniwersytetu powiększając prawie dwukrotnie liczbę katedr. Wobec wakatu na 17 katedrach, zgodnie z intencjami A. J. Czartoryskiego, podjął akcję angażowania wybitnych uczonych, zwłaszcza cudzoziemców, których zachęcano wysokim uposażeniem. Do różnych uczelni, instytutów i towarzystw naukowych, m.in. Oxfordu, Cambridge, Jeny i Królewskiego Londyńskiego Tow. Naukowego oraz do czasopism naukowych („Le Moniteur”, „Journal Encyclopédique”) polecił rozesłać ogłoszenia o planowanych konkursach na objęcie katedr. Zabiegi o pozyskanie Jana Śniadeckiego, Jana Pawła Woronicza, Samuela Bogumiła Lindego i saskiego geologa A. G. Wernera nie powiodły się, natomiast dzięki wspólnym staraniom S-ego, Adama Kazimierza i A. J. Czartoryskich zgodzili się w r. 1804 przyjąć katedry w Wilnie, m.in. niemieccy lekarze Jan i Józef Frankowie, filolog klasyczny Gotfryd Ernst Groddeck oraz filozof Jan Henryk Abicht. Wśród zatrudnionych znaleźli się też Polacy, m.in matematycy Zachariasz Niemczewski i Tomasz Życki oraz fizyk Stefan Stubielewicz. S. czuwał także nad organizowaniem szkolnictwa niższego szczebla i opracowywał instrukcje dla wizytatorów; w jednej z nich z t.r., przeznaczonej dla rejonów Grodna i Wilna, nakazywał wizytatorom zbieranie informacji o języku żmudzkim i jego zasięgu, łącznie z tekstami pieśni oraz opowiadań, następnie przysyłanie do Uniwersytetu zebranych materiałów. Posunięcia kadrowe S-ego doprowadziły w pewnym momencie do konfliktu z kuratorem A. J. Czartoryskim (decyzję zatrudnienia przez S-ego, z pominięciem uczelnianych procedur, mineraloga Romana Symonowicza w r. 1806 akademicy zaskarżyli do kuratora). Faworyzowanie przez S-ego cudzoziemców, m.in. przyznawanie im wyższych pensji i niezwracanie uwagi na nadużycia niektórych wykładowców, wywołało protesty polskich profesorów, zwłaszcza Jędrzeja Śniadeckiego i Stanisława Bonifacego Jundziłła. Z kolei zatrudnieni cudzoziemcy zarzucali S-emu, że faworyzuje księży. Arbitralne decyzje rektora, zwłaszcza w zakresie zarządzania należącymi do uniwersytetu beneficjami, budziły coraz większy opór i już w r. 1805 skłoniły A. J. Czartoryskiego do poszukiwania następcy. Także S., znużony trudami rektorskimi i powtarzającymi się konfliktami ze społecznością akademicką, zwrócił większą uwagę na własną karierę kościelną; dzięki poparciu A. J. Czartoryskiego i Aleksandra I objął biskupstwo pomocnicze łuckie, przyjmując 19 I 1806 z rąk bp. Kaspra Cieciszowskiego święcenia biskupie (otrzymał tytularne biskupstwo lambezytańskie). Na zlecenie A. J. Czartoryskiego przeredagował w tym czasie statut Seminarium Głównego; przedstawiony 29 VII 1805 w Min. Oświaty, uniezależniał on Seminarium od jurysdykcji miejscowego biskupa, a zwierzchnictwo nad nim powierzał Radzie, zależnej od Kolegium Duchownego Rzymskokatolickiego w Petersburgu. W czerwcu 1806 złożył S. dymisję ze stanowiska rektora Uniw. Wil., a w lipcu t.r. brał udział w czynnościach, zmierzających do przygotowania przejęcia urzędu przez nowego kandydata, Jana Śniadeckiego. Ze stanowiska ustąpił 29 VII (wygłoszoną z okazji odejścia z urzędu Mowę przy opuszczeniu rektoratu opublikował t.r., [b.m.w.]) i sam wyjechał na Wołyń, do diec. łuckiej. Dn. 25 VIII został odznaczony przez cara Aleksandra I Orderem św. Anny I kl. Być może uczestniczył w rozpoczęciu nauki prawa w Krzemieńcu i z tej okazji wygłosił Mowę przy rozpoczęciu lekcji prawa w gimnazjum wołyńskim (W. 1806, Wil. 1806). Dn. 6 X nastąpiło zatwierdzenie przez cara Aleksandra I statutu wileńskiego Seminarium Głównego (placówka została otwarta 24 V 1808). Czteroletni kurs, zaprojektowany głównie przez S-ego, przewidywał dla alumnów oprócz nauki teologii, prawa kościelnego i Pisma św., obowiązkowe zajęcia uniwersyteckie z literatury łacińskiej i polskiej, historii naturalnej, botaniki, fizyki, agronomii i higieny. Obowiązywała nauka greki i języków hebrajskiego oraz rosyjskiego, a do wyboru, niemieckiego lub francuskiego. Alumni mieli usługiwać chorym kolegom i uczyć służących katechizmu.
W marcu 1807 przebywał S. ponownie w Wilnie; prawdopodobnie był obecny podczas spotkania profesorów Uniwersytetu z rosyjskimi dowódcami, m.in. z gen. M. Barclay’em de Tolly, doglądającym przygotowań do militarnej konfrontacji z cesarzem Napoleonem. W maju t.r. S. i Czacki ukończyli redagowanie projektu, dotyczącego wsparcia zakonu bazylianów, zagrożonego likwidacją niektórych klasztorów, przez przekształcenie go w zakon uczący; kandydatów na nauczycieli zakonnych zamierzano kształcić w Krzemieńcu lub Wilnie, przy czym wyższe godności zakonne zastrzeżono dla absolwentów Uniw. Wil. (projektu niezrealizowano wskutek przeciwdziałania jezuitów). Po dokonaniu przez cara zmian w składzie Kolegium Duchownego Rzymskokatolickiego (ukaz z 7 VIII 1807), S. jako kandydat kapit. łuckiej został powołany na członka Kolegium i w związku z tym przeprowadził się do Petersburga. Po zgonie bp. wileńskiego Kossakowskiego (26 IX 1808) i po odrzuceniu kandydata kapit. wileńskiej, ks. Nikodema Puzyny, arcybp Siestrzeńcewicz wyznaczył S-ego na administratora diecezji, co zatwierdził car 3 XI 1808. Mimo oporów wobec sposobu nominacji i niechęci kapituły, S. przyjął to stanowisko, a kapituła 19 XII t.r. zatwierdziła je. T.r. został prezesem wileńskiego Tow. Dobroczynności. Przebywał jednak przeważnie w Petersburgu, zajmując się bieżącymi sprawami Kolegium oraz projektami przekształcenia Kolegium Duchownego Rzymskokatolickiego w kolegium biskupów, na wzór Synodu prawosławnego. Pracował też nad projektem reformy zakonów, lecz nie udało się doprowadzić do jego zatwierdzenia. Administrując diec. wileńską z Petersburga, nie miał nad nią należytej kontroli. Uważano, że beneficja obsadzał niewłaściwymi osobami; duchowieństwo diecezjalne miało mu za złe preferowanie interesów Uniwersytetu, zarzucano mu też błędy w zarządzaniu finansami diecezji. Dn. 9 IX 1809 wizytował w Wilnie Seminarium Główne. Zrezygnował ze scholasterii wileńskiej 24 X r.n. W styczniu 1812 zanotowano w aktach kapituły, że S. ma być tytułowany «graffem»; być może otrzymał wówczas tytuł hrabiowski, którego używał także jego brat Walerian.
S. był kolekcjonerem dzieł sztuki, przede wszystkim obrazów, głównie o treści religijnej. Z pozostawionego w zbiorach rodzinnych inwentarza wynika, że nabył wiele dzieł malarstwa włoskiego, flamandzkiego, holenderskiego i francuskiego podczas podróży do Włoch, Francji i Holandii; być może podróżował tam po zakończeniu drugiej kadencji rektorskiej w r. 1806. Do najcenniejszych dzieł w jego kolekcji należał, wg inwentarzy zbiorów, kupiony za 500 dukatów „Jeździec polski” („Lisowczyk”) Rembrandta van Rijn, pochodzący z kolekcji Stanisława Augusta, ponadto liczne kopie znanych dzieł: „Zaparcie się św. Piotra” G. van Honthorsta, „Burza” L. Blackhuysena, „Kot i kogut” J. Victorsa, „Aniołek grający na harfie” A. van Dycka; miał też wykonaną przez Franciszka Smuglewicza kopię „Św. Hieronima” G. Reniego, prawdopodobnie także rzeźby. Katedrze wileńskiej ofiarował obraz „Chrystus w Emaus”. Biblioteka S-ego liczyła blisko 2 500 tomów. Kolekcję zamierzał przekazać Kościołowi i na edukację sierot, jednak nie zdążył sporządzić testamentu.
W r. 1812 był S. z krótką wizytą w Wilnie. Jesienią r.n. dopomógł rektorowi Janowi Śniadeckiemu w sfinalizowaniu umowy z władzami duchownymi w sprawie dochodów Uniw. Wil. z beneficjów. Prekonizowany 14 IX 1814 na biskupstwo wileńskie (w Wilnie był przynajmniej 20 IX t.r.), zakończył prace w Kolegium Duchownym Rzymskokatolickim; w grudniu wziął udział w posiedzeniu kapituły. Ogłosił kilka odezw duszpasterskich, m.in. 24 III 1815 okólnik lub list pasterski, dotyczący postu; 27 III t.r. kapituła ofiarowała mu altarię św. Anny, tzw. wojniańską. Ingres odłożył do wiosny, spodziewając się, że do tego czasu dotrze z Rzymu bulla translationis. Opóźnienie bulli sprawiło, że ingres wyznaczono na 6 VIII, jednak S. go nie doczekał. Zmarł 5 VIII 1815 w folwarku Czarci Kąt (obecnie Elnokumpiai) koło Wilna. Zgodnie z jego wolą pochowano go w grobowcu rodzinnym Stroynowskich w Horochowie, majątku brata Waleriana. S. był członkiem Petersburskiego Tow. Ekonomicznego. Pozostawił w rękopisach przynajmniej dwa dzieła: Układ procedury sądowej na Litwie i Projekt kwalifikacji do urzędów publicznych (oba znajdowały się w Arch. Kapituły Wil.).
S. był wspominany jako «człowiek szczupły, średniego wzrostu, o miłym, rozumnym obliczu […] obejściem przypominał zakonnika […] po francusku mówił z wielką łatwością» (J. Frank). Mimo że był lojalistą, u niego zbierali się profesorowie, by po bitwie pod Austerlitz (1805) pić zdrowie Napoleona. Jego działalność jako rektora budziła wiele kontrowersji, jednak większość autorów przyznaje, że wspólnie z A. J. Czartoryskim zapoczątkowali rozkwit uczelni wileńskiej. Nauka prawa przyrodzonego… S-ego stała się na kilka dziesięcioleci jednym z najważniejszych polskich podręczników prawa i ekonomii (stosowanym do r. 1824), używanym także w zreformowanym na początku XIX w. szkolnictwie rosyjskim. W r. 1812 zaatakował S-ego prof. krakowski Feliks Słotwiński w swej „Rozprawie o historii prawa natury” (Kr.), poważnie krytykując jego dorobek naukowy. Przyswajając nauce polskiej fizjokratyzm, a pomijając osiągnięcia A. Smitha podręcznik S-ego zawęził w pewnym zakresie wykład ekonomii w szkołach. Bonifacy Garycki, prof. Uniw. Krak., zarzucił S-emu popełnienie plagiatu; uczeni jednak (m.in. Marchwiński, Grodek) przypuszczają, że obaj korzystali z tego samego źródła, czyli udostępnionego przez J. Chreptowicza rękopisu P. Duponta de Nemours. Wilno uczciło S-ego organizując w r. 1828 z inicjatywy prof. Jana Znoski zbiórkę na ozdobiony popiersiem nagrobek, który zaprojektował Karol Podczaszyński, a wyrzeźbił Kazimierz Jelski; koszty umieszczenia nagrobka w akademickim kościele św. Jana pokrył Adam Chreptowicz.
Portrety: przez Franciszka Smuglewicza, olej., w Vilniaus universiteto biblioteka w Wil., przez Józefa Peszkę, olej., w Muz. Narod. w Kr., przez Jana Styfiego wg rys. Tadeusza Polkowskiego (na podstawie wcześniejszego miedziorytu I. Weissa) w B. Narod., sygn. G.6087/1, reprod. w „Tyg. Ilustr.” 1861 nr 95–96, miedzioryty Izydora Weissa wg obrazu Jana Rustema w Nauce polskiej (W. 1805) i wg rys. Ignacego Brzuszkiewicza z r. 1804; Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, W. 1994 IV; – Album biograficzne Polaków w. XIX; Bibliogr. filozofii pol., I; Dawni pisarze polscy, W. 2003 IV; DENES; Enc. Kośc.; Enc. Org., XXIV; Estreicher; Estreicher w. XIX; Herbarz Polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów, Red. K. Stupnicki, Lw. 1855 III; Index Bio-Bibliographicus VV. RR. PP. Matris Dei Scholarum Piarum qui in universo ordine pietatem, litteras ac scientias scriptis suis foventes ornaverunt, Oprac. A. P. Winăs, A. S. Aloysio, Romae 1908–11 II; Łoza, Kawalerowie; Małachowski–Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Niesiecki; Nowy Korbut, IV–VI; PSB (Frank Jan, Frank Józef, Golański Filip Nereusz, Poczobut Odlanicki Marcin); Pol. Enc. Szlach., VII; Pułaski, Kronika; Słown. Geogr. (Chodaczków, Horochów); Słown. Pol. Teologów Katol.; – Adamczyk M. J., Szkoły pijarskie w Podolanie i ich związki z Polską (1643–1848), Wr. 1995; Aftanazy, Dzieje rezydencji, V; Ambros M., Zarys statystyczny szkół Wydziału Wileńskiego, czasy H. Stroynowskiego i J. Śniadeckiego, „Ateneum Wil.” R. 14: 1939 z. 1 s. 145–232; Baliński M., Dawna Akademia Wileńska, Pet. 1862; Bartnicka K., Działalność edukacyjna Jana Śniadeckiego, w: Monografie z dziejów oświaty, Wr. 1980, XXIII; taż, Jedna z koncepcji organizacji szkolnictwa wieku Oświecenia w Europie wschodniej. Okręgi uniwersyteckie w Polsce i Rosji: 1781–1803–1835, „Kwart. Pedagog.” R. 27: 1982 z. 3–4 s. 167–77; taż, Wychowanie patriotyczne w szkołach KEN, W. 1998; Bartoszewicz J., Hieronim Strojnowski, „Tyg. Ilustr.” 1861 nr 95, 96; Beauvois D., Adam Jerzy Czartoryski jako kurator Wileńskiego Okręgu Naukowego, „Przegl. Hist.” R. 65: 1974 z. 1 s. 61–85; tenże, Les École polonaises de l’Impire Russe. Aspects du centralisme administrative de l’Université de Vilna (1803–1831), Lille–Paris 1977 I–II; tenże, Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, L. 1991 I–II; Bieliński, Uniw. Wil., I–III; Bogušis V., Butènas D., Akademia et Universitas Vilnensis. Sudera ir parenge, Red. A. Bendžius, Vilnius 1979; Buba J., Collegium Nobilium, w: Pijarzy w kulturze dawnej Polski, Kr. 1982 s. 83–103; tenże, Pijarski projekt organizacji szkolnictwa w Rosji na początku XIX wieku, w: tamże, s. 226–31; tenże, Współpraca pijarów z Komisją Edukacji Narodowej, w: tamże, s. 104–30; Cepiene K., Petrauskiené J., Vilniaus Akademijas Spaustuvès Leidiniai 1576–1805, Vilnius 1979; Dembiński H., Uniwersalizm Stroynowskiego a idea fizjokratyczna, „Kur. Wil.” 1929 nr 232; Dybiec J., Tradycje Komisji Edukacji Narodowej na ziemiach litewsko-ruskich w początkach XIX w., „Studia Pedagog.” T. 29: 1973 s. 181–222; Dziewulski S., Polska myśl ekonomiczna na wszechnicy wileńskiej, W. 1920; Grodek A., Studia z historii myśli ekonomicznej, W. 1963 I; Grottowa K., Zbiory sztuki Jana Feliksa i Walerii z Tarnowskich w Dzikowie (1803–1849), Wr. 1957; Grześkowiak-Krwawicz A., Regina Libertas, Gd. 2007; taż, Walka publicystyczna o Konstytucję 3 Maja, w: Sejm Czteroletni i jego tradycje, Red. J. Kowecki, W. 1991; Hubert S., Poglądy na prawo narodów w Polsce czasów Oświecenia, Wr. 1960; Jadacki J., Hieronim Strojnowski, w: tenże, Sławni wilnianie-filozofowie, Wil. 1994; Janowski L., Wszechnica wileńska (1578–1842), Wil. 1921; Jarra E., Twórczość prawna duchowieństwa polskiego (990–1880), Rzym 1954 s. 97–135; Jobert A., Komisja Edukacji Narodowej w Polsce 1773–1794, Wr. 1979; Kamińska J., Universitas Vilnensis: Akademia Wileńska i Szkoła Główna Wielkiego Księstwa Litewskiego 1770–1792, Pułtusk–W. 2004; Kirkor A. H., Przechadzki po Wilnie i jego okolicach, Wil. 1859; Kolasa J., Prawo narodów w szkołach polskich Wieku Oświecenia, W. 1954; Konopczyński W., Polscy pisarze polityczni XVIII w. do Sejmu Czteroletniego, W. 1966; Kraushar, Tow. Warsz. Przyj. Nauk., I, III; Kukuła A. J., Hieronim Stroynowski (1752–1815), (mszp. pracy doktorskiej w B. Uniwersyteckiej KUL); Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych, zawierające dzieje i prace biskupów i duchowieństwa diecezji wileńskiej oraz wykaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych, Wil. 1912; tenże, Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym i ekonomicznym rozwoju, Wil. 1916; Lietuvos Universitetas 1579–1803–1922, Red. P. Cepènas, Chicago 1972; Lukšiene M., Materiały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi, Wil. 1935 I; Małachowski–Łempicki S., Wolnomularstwo na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1776–1821). Dzieje i materiały, Wil. 1930; Marchlewski J., Fizjokratyzm w dawnej Polsce, W. 1897; Marchwiński A., Poglądy filozoficzno-prawne Hieronima Stroynowskiego, W. 1930; Meyet L., Mickiewicz nauczycielem prawa, w: Prawda. Książka zbiorowa dla uczczenia dwudziestopięcioletniej działalności Aleksandra Świętochowskiego 1870–1895, Lw. 1899; Michalski J., Warunki rozwoju nauki polskiej w latach 1795–1862, w: Hist. nauki pol., III; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. 1913 I, II; Mrozowska K., Studia z dziejów Uniwersytetu Wileńskiego 1579–1979, W. 1979; taż, Uniwersytet Wileński i jego szkoły w latach 1795–1803, Zesz. Nauk. UJ 1979 nr 554, Prace Hist., z. 64 s. 63–99; Opałek K., Fizjokratyzm i jego rola w rozwoju nauki i kultury w Polsce okresu Oświecenia, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 7: 1962 nr 1–2 s. 59–73; tenże, Hieronim Stroynowski przedstawiciel postępowej myśli prawniczej polskiego Oświecenia, „Państwo i Prawo” R. 7: 1952; Pasztor M., Hugo Kołłątaj na Sejmie Wielkim w latach 1791–1792, W. 1992; Petrani A., Kolegium Duchowne w Petersburgu, L. 1950; Pietkiewicz Z., Ekonomiści w Polsce. Hieronim Stroynowski, „Przegl. Tyg.” T. 2: 1887 nr 7 s. 148–89 (dod. miesięczny); Pitala A., Kolegium pijarów w Krakowie, Kr. 1994; tenże, Pijarskie zakłady kształcenia nauczycieli w dawnej Polsce – Profesoria, w: Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., Red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, W.–Kr. 1993 s. 391–409; tenże, Przyczynki do dziejów polskiej prowincji pijarów (1642–1902), Kr. 1993; Pohoska H., Pijarzy wizytatorami Komisji Edukacji Narodowej, „Nasza Przeszłość” T. 15: 1962; Račkauskas J. A., School visitations and inspections under the Commission for National Education of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania (1773–1794), „Lithuanus-Lithuanian Quarterly Journal of Arts and Science” T. 22: 1976 nr 4; Rawicz K., Wileńskie Towarzystwo Dobroczynności, W. 1907; Rosicka J., Ekonomia a Oświecenie chrześcijańskie. Pijarzy i fizjokratyzm, w: Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., Red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, W.–Kr. 1993 s. 185–205; Rudomina J. G., Odpowiedź na recenzję pisma pod tytułem Żywot Hieronima Stroynowskiego Rektora Cesarskiego Wileńskiego Uniwersytetu i Biskupa Wileńskiego, „Wizerunki i Roztrząsania Nauk. Poczet Nowy Drugi” 1840 nr 15 s. 148–69; tenże, Żywot Hieronima Stroynowskiego rektora Cesarskiego Wileńskiego Uniwersytetu, biskupa wileńskiego, Wil. 1839; Skałkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, „Pam. B. Kórn.” T. 2: 1930; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1896; tenże, Publicyści anonimowi z końca XVIII wieku, poszukiwania biograficzno-historyczne, W. 1912; Stępień R., Zasługi księży pijarów dla nauki i kultury polskiej w dobie Oświecenia, w: Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., Red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, W.–Kr. 1993; Szybiak I., Pierwsze wybory rektora Szkoły Głównej w Wilnie (1799), „Rozpr. z Dziej. Oświaty” T. 37: 1996 s. 79–89; Tokarz W., Ostatnie lata Hugona Kołłątaja, Kr. 1905 I, II; Truchim S., „Pijarski” projekt organizacji szkolnictwa w Rosji na początku XIX wieku, w: Pijarzy w kulturze dawnej Polski, Kr. 1982; tenże, Współpraca polsko-rosyjska nad organizacją szkolnictwa rosyjskiego w początkach XIX w., Ł. 1960; Tync S., Pijarzy a sprawa włościańska, „Nasza Przeszłość” T. 15: 1962 s. 137–97; Worotyński W., Seminarium Główne w Wilnie, Wil. 1935; Wrzosek A., Jędrzej Śniadecki. Życiorys i rozbiór pism, W. 1910 I–II; Zasztowt L., Kresy 1832–1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, W. 1997; Zdrójkowski Z., Nieznane litewskie projekty J. Weyssenhoffa, „Czas. Prawno-Hist.” T. 10: 1958 z. 1 s. 91–123; Żmigrodzki M., Historia Wileńskiego Uniwersytetu za czasów kuratorii ks. A. Czartoryskiego, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 16: 1888 s. 145–59; Żongołłowicz B., Ustrój Uniwersytetu Wileńskiego (1792–1802), „Roczn. Prawn. Wil.” R. 1: 1925 s. 1–39; Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie w latach 1794–1797, Wil. 1938; – Baliński M., Pamiętniki o Janie Śniadeckim, Wil. 1864–5 I–II; Czartoryski A. J., Pamiętniki i memoriały polityczne: 1776–1809, Oprac. J. Skowronek, W. 1986; Frank J., Pamiętniki doktora Józefa Franka…, Oprac. W. Zahorski, Wil. 1913 I–III; Golański F. N., Kazanie na uroczystych egzekwiach w kościele akademickim św. Jana dnia 16 października 1815 ku pamiątce śp. Hieronima hrabi Stroynowskiego miane, Wil. 1815; Historiae Domus Varsaviensis Scholarum Piarium (1729–1788), Oprac. L. Chmaj, Wr. 1959 I; Horanyi A., Scriptores Piarum Scholarum liberaliumque artium magistra quorum ingenii monumenta, Budae 1809; Kaliński W., Dziennik 1787–1788, Wr. 1968; Kodeks Stanisława Augusta. Zbiór dokumentów, Wyd. S. Borowski, W. 1938; Kołłątaj H., Korespondencja listowna z Tadeuszem Czackim, Wyd. F. Kojsiewicz, Kr. 1844–5 I 286–7, II 218–19; Komisja Edukacyjna Obojga Narodów na Sejmie Grodzieńskim roku 1793 w formie rządu opisana, w: Ustawodawstwo szkolne za czasów Komisji Edukacji Narodowej, Oprac. J. Lewicki, Kr.–W. 1925; Koresp. Śniadeckiego; Listy Jędrzeja Śniadeckiego do księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, kuratora Wileńskiego Okręgu Naukowego, Wyd. A. Wrzosek, W. 1903; Memorie e Documenti per la storia dell’Universita di Pavia e degli uomini piů illustri che v’insegnarono, Pavia 1877 cz. 1; Opisanije dokumentov i bumag chranjaščichsja v Moskovskom Archivié Ministierstva Justicii, Pet. 1869 I; Pamiętniki ks. Stanisława Jundziłła profesora Uniwersytetu Wileńskiego, Wyd. A. M. Kurpiel, Kr. 1914; Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej (1773–1785), Oprac. M. Mitera-Dobrowolska, Wr. 1973; toż w l. 1786–1794, Oprac. T. Mizia, Wr. 1969; Raporty generalnych wizytatorów szkół Komisji Edukacji Narodowej w Wielkim Księstwie Litewskim (1782–1792), Oprac. K. Bartnicka, I. Szybiak, Wr. 1974; Sbornik postanovlenij po Ministierstvu Narodnago Prosvieščenija v Rosii. Izbrannyj iz Archiva Ministierstva Narodnago Prosvieščenija, Pet. 1893–1902 I–IV; Skierniewski M., Kazanie na uroczystość konsekracji H. Stroynowskiego, biskupa lambertyńskiego, [b.m.w.] 1808; Znosko J., Postawienie pomnika dla śp. Stroynowskiego, „Dzien. Wil. Now. Nauk.” T. 3: 1828 s. 466–8; – „Kur. Lit.” 1806 nr 67, 68, 1815 nr 84; „Nowy Pam. Warsz.” T. 5: 1802 s. 235–48; – AGAD: Metryka Lit., Dz. VII t. 199, 200, 201, Dz. IX t. 76, 79, 99; Arch. Bibliotek i Muzeów Kośc. w L.: sygn. 143 k. 252–79, sygn. 145 k. 449–59; Arch. PAN: sygn. III, 76, 66, sygn. 1–17, 34; Arch. Prow. Pol. Pijarów w Kr.: Matricula Provinciae Polonae Scholarum Piarum 1724–1867, poz. 308, 315, 477; Arch. UJ: rkp. 4, 245, 274 l. 125, 317; B. Czart.: rkp. 6285, 6396, rkp. IV 736, IV 922, rkp. Ew.–819, 3069; B. Jag.: sygn. 148, 976/1, 3093, 3097, 3102, 3118, 3119, 3128, 3140, 3514, 5314, 5359/8, sygn. Przyb. 112–120/52, 112–120/5, 41/53; B. Kórn.: sygn. BK 00945, 137–585; B. Narod.: BOZ, rkp. 1160, rkp. II 6844, II 6857 (4.), rkp. II 7861, III 3296, 2675, nr akc. 6939 (z Arch. Wilan, sygn. 216); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1602, 7459; B. Ossol.: rkp. 12015/III, 2, 5975/II; Lietuvos centrinis valstybės archyvas w Wil.: rkp. 4, 1803; Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: sygn. L–19/1322/1–3; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: F. 721, 1, 1169 k. 55–11, 13, 18–19, F. 378 nr 13, 215, 491, 530, 927; Rossijskij gosudarstvennyj istoričeskij archiv w Pet.: F. 822 kat. 1–12 (1797–1914); Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: sygn. F2DC 11, F2DC 33, F2DC 35, F2DC 36, F2DC 37, F2DC 124, F2KC 9, F2KC 232, 456.
Artur Jan Kukuła